„Działania na rzecz klimatu” to hasło tegorocznego Międzynarodowego Dnia Ziemi. To zmiany klimatu stanowią obecnie największe wyzwanie dla ludzkości, a sposób w jaki się z nimi zmierzymy może zdecydować o przyszłości świata.

Dziś kilka słów o wodzie w lesie – o małej retencji wodnej.

71% Ziemi jest pokryte wodą! Woda to najbardziej rozpowszechniony związek chemiczny

Dlaczego woda jest taka ważna?

Jest niezbędna do życia!

Po pierwsze woda w środowisku przyrodniczym spełnia wiele funkcji. Decyduje o klimacie, o plonach, o środowisku, o jakości życia. Jej nadmiar (powodzie) lub brak (susze) powodują duże straty.  Po drugie wpływa bezpośrednio na nas. Woda to naturalne środowisko dla przebiegu różnych reakcji chemicznych oraz wszelkich procesów życiowych zachodzących w komórkach naszego organizmu.

Czy udało się zatrzymać wodę w lesie w Nadleśnictwie Wejherowo?

Tak, choć nadal jest sucho. I poprawić tę sytuację mogą tylko deszcze. Udało się dzięki programowi małej retencji, który zrealizowaliśmy już kilka lat temu. W całym nadleśnictwie, w prawie każdym leśnictwie, powstały niewielkie zbiorniczki. Lokalizacje szczegółowo wybieraliśmy, tam piętrzyliśmy wodę do wysokości 1m. Ścianki (tamy) budowaliśmy z drewna, a przelewy z kamieni i betonu.

Nasze urządzenia pasują do określenia „mała” retencja, jednak samo przedsięwzięcie realizowaliśmy w skali makro, z pomocą różnych funduszy.

W Nadleśnictwie Wejherowo rozpoczęliśmy wspieranie rozwiązań odwołujących się do przywracania - a może lepiej nazwać to – do kształtowania i ochrony zasobów wodnych, na początku lat 90-tych. Były to  działania z zasady nienaruszające walorów przyrodniczych. Taka ochrona, która polegała na wybranych działaniach technicznych, zwiększających potencjalne zdolności retencyjne niewielkich zlewni.  Podstawowymi elementami były piętrzenia na drobnych ciekach i budowa różnego typu sztucznych zbiorników wodnych. Te urządzenia hamowały szybki odpływ wód opadowych i roztopowych. 

Pierwszy zbiornik powstał w 1994 roku w leśnictwie Nanice.

Pełnił on dodatkową funkcję związaną z zabezpieczeniem przeciwpożarowym.  W kolejnych latach zostały wybrane kolejne lokalizacje (w 1995 r. 1 szt.; w 1997 r. 8 szt.; w 1998 r. 16 szt.; w 1999r. 6 szt.)

W roku 2001, aby działanie objęło zasięgiem już całe nadleśnictwo, opracowaliśmy "Koncepcję Programowo-przestrzenną dla Nadleśnictwa Wejherowo". Powstały też dokumentacje: ”Ocena wpływu projektowanych zbiorników małej retencji na otoczenie w Nadleśnictwie” oraz „Projekty techniczno-budowlane z elementami operatu wodno-prawnego”.

Wydawaliśmy środki własne. W roku 1999 i 2000 skorzystaliśmy z dofinansowania z Ekofunduszu. Chcieliśmy zrobić jeszcze więcej w krótszym czasie, więc z naszym opracowaniem zwróciliśmy się ponownie o dotacje. Tym razem do Ekofunduszu i WFOŚiGW w Gdańsku. Poniżej zestawienie ilości zbiorników dofinansowanych ze źródeł zewnętrznych:

A dziś obserwujemy pozytywne efekty.

We wszystkich zbiornikach jest woda.

To aż ponad 120 obiektów, które zgromadziły ok. 95 tys. m3 wody i zajęły powierzchnię prawie 12 ha. Udało się nam nie tylko zatrzymać wodę w tych miejscach i spowolnić jej odpływ, ale również „otworzyć” je dla roślin i zwierząt. Na wielu lęgną się, żerują i przesiadują kaczki, czaple i żurawie. Niektóre są systematycznie odwiedzane przez zimorodki. W jednym leśnictwie taki zbiornik stał się stołówką dla kilku gatunków nietoperzy (dla nocka dużego, karlika malutkiego, karlika większego, borowca większego i pewnie jeszcze kilku gatunków; a wiemy to od specjalisty - naukowca, który tam badał nietoperze). Wszystkie stanowią rezerwuar wody do picia.

Ciekawostki zaczerpnięte z literatury:

W. Mioduszewski MAŁA RETENCJA W LASACH ELEMENTEM KSZTAŁTOWANIA i OCHRONY ZASOBÓW WODNYCH (Studia i Materiały CEPL, Zeszyt 2(18)/2008)