Scenariusze i ciekawostki Scenariusze i ciekawostki

Ogólne zasady wywieszania i konstruowania budek lęgowych

1) Zachowaj właściwe odległości pomiędzy budkami: dla małych ptaków jest to przeważnie 30 m, a dla dużych co najmniej 300 m. Wywieszanie budek zbyt gęsto ułatwia zadanie drapieżnikom. Wyjątkami są jaskółki, jerzyki, wróble i inne ptaki lubiące gniazdować w koloniach.

2) Preferowane kierunki wieszania budek to południowy wschód, północny zachód i północ. Najważniejsze jednak aby budka nie była wystawiona na działanie silnego światła słonecznego (podczas upałów może to doprowadzić do śmierci piskląt z przegrzania). Staraj się więc unikać wywieszania budek na pojedynczych słupach lub drzewach, a jeśli to konieczne, to niech budka zawiśnie od strony północnej.

3) Zwiększ grubość ścianki w miejscu otworu wlotowego lub wzmocnij ją kawałkiem blachy. Uniemożliwi to dzięciołom rozkucie otworu by przedostać się do wnętrza budki w celu zjedzenia świeżo złożonych jaj innych ptaków.

4) Nie umieszczaj przy otworze lęgowym patyczka. Dla ptaków jest niepotrzebny, a drapieżnikom ułatwi zadanie.

5) Zawieś budkę na wysokości co najmniej 3 metrów. Niektóre gatunki preferują większą wysokość, zapoznaj się z ich potrzebami.

6) Jeśli przybijasz swoją budkę do drzewa to najlepiej abyś użył aluminiowych gwoździ, które w mniejszym stopniu uszkadzają drewno niż stalowe. Możesz też przywiązać budkę do drzewa za pomocą stalowego drutu.

7) Sezon lęgowy większości gatunków ptaków zwykle zaczyna się w marcu, ale już w lutym samczyki rozglądają się za ciekawymi miejscami do założenia rodziny - jest to ostateczny termin wywieszania budek. Najlepiej jednak wywieszać je już jesienią, żeby przez całą zimę wtopiły się w krajobraz.

8) Przed wywieszeniem budki upewnij się, że gatunek ptaka, dla którego jest dedykowana, może zamieszkać w tym rejonie. Ważne są tutaj zarówno wymagania siedliskowe danego gatunku jak i jego zasięg geograficzny.

9) Nie impregnuj swojej budki. Zapach środków ochrony drewna może zniechęcić ptaki, a zawarte w nich związki chemiczne mogą im zaszkodzić. Z tych samych powodów nie wykonuj budki ze sklejki czy płyt wiórowych. Użyte do ich produkcji kleje są w większości przypadków toksyczne. Jeśli chcesz by twoja budka była trwała użyj grubych desek z suchego drewna, a dach obij papą lub blachą.

10) Po każdym sezonie lęgowym budkę należy wyczyścić z zalegających w środku odchodów i wyściółki, które mogą być siedliskiem pasożytów ptaków. Aby można było łatwo wykonać czyszczenie nie należy mocować frontu budki na stałe. Najprostszą metodą jest zamocowanie go na ruchomym i wygiętym gwoździu. Sprawdzą się także zawiasy lub skórzane paski, chociaż te ostatnie pewnie nie będą zbyt trwałe. Popularne ostatnio budki z wydrążonych pni, które nie są otwierane, przestają być przydatne dla ptaków przeważnie już po pierwszym sezonie lęgowym. Jeśli zdecydujemy się czyścić budki w lutym, tuż przed sezonem lęgowym, warto użyć środka dezynfekującego takiego jak Virkon S czy Rapicid. Jeśli robimy to jesienią, po zakończeniu sezonu lęgowego, to możemy pominąć dezynfekcję - mróz powinien przeprowadzić ją za nas.

Budka A1

Bardzo chętnie zamieszkają w niej wszystkie gatunki sikor za wyjątkiem bogatki, a także mazurek i muchołówka żałobna. Średnica otworu wlotowego wynosi 28 mm. Do wywieszania w ogrodach, parkach i lasach naprzemiennie z typem A co 20-30 m.

Budka A
Nie różni się wymiarami od budki A1 poza średnicą otworu wlotowego, która wynosi 33 mm. Jest dedykowana głównie dla sikory bogatki, ale korzystają z niej też inne gatunki sikor a także: mazurek, wróbel, pleszka, kowalik, muchołówka żałobna, muchołówka białoszyjna, dzięciołek i inne. Najlepiej wieszać je naprzemiennie z typem A1 co 20-30 m w parkach, lasach i ogrodach.

Budka B
Wyraźnie większa od budek A i A1 wyposażona w otwór wlotowy o średnicy 45 mm budka typu B jest dedykowana głównie dla szpaków, ale korzystają z niej także inne ptaki tj. sikora bogatka, pleszka, dzięciołek i kowalik, a niekiedy także dzięcioł duży, jerzyk albo krętogłów. Można wywieszać ją w ogrodach lub parkach lub na obrzeżach lasów. Tam gdzie mają zasiedlić ją szpaki możemy zawiesić nawet kilka w jednym miejscu czy na jednym drzewie.

Budka D - włochatka
Budka tego typu przeznaczona jest dla kawek oraz dla ptaków, które korzystają z dziupli wykutych przez dzięcioła czarnego tj. włochatka, kraska czy dudek. Jest też chętnie zasiedlana przez gołębie siniaki. W miastach i parkach można wywieszać je w skupiskach, gdyż kawki lubią gniazdować w koloniach. W lasie natomiast należy wywieszać je w odległości co najmniej 500 m od siebie. W każdym z tych miejsc warto zadbać o zabezpieczenie przed drapieżnikami. W przypadku tak dużej budki kuna jest w stanie wejść do środka i pożywić się pisklętami.

Budka dla jerzyków
Istnieją bardzo różne typy budek przeznaczone dla jerzyków, które są wykonane z różnych materiałów. Budka dla tych ptaków powinna mieć wymiary zbliżone do prostopadłościanu o bokach 18 x 20 x 36 cm, z owalnym otworem wlotowym o wymiarach 3,5 x 6,5 cm umieszczonym przy brzegu frontowej ściany. Naturalnie ptaki te zasiedlają zagłębienia w skałach lub szczeliny w starych i wysokich budynkach. Budkę dla jerzyków należy wywiesić na wysokości co najmniej 5 metrów w miejscu, gdzie pod budka nie będzie żadnych naturalnych przeszkód. Te ptaki ze względu na silnie zredukowane skoki nie zrywają się do lotu jak inne, ale rzucają się w dół, by nabrać rozpędu i dopiero po opadnięciu kilku metrów zaczynają aktywny lot. Koniecznie należy wywiesić budkę w towarzystwie kilku innych tego samego typu. Te ptaki żyją w koloniach i nigdy nie zasiedlą pojedynczej budki.
Jerzyki przylatują do Polski zwykle dopiero pod koniec kwietnia (23 kwietnia to imieniny Jerzego, stąd ich nazwa gatunkowa) lub w maju, jeżeli pogoda nie ułatwia im migracji. Dlatego często zdarza się, że ich budkę zajmą inne ptaki. Żeby tego uniknąć można wywiesić budkę dopiero w połowie kwietnia lub do tego czasu zasłonić otwór wlotowy.

Schrony dla nietoperzy
Nie są to budki lęgowe w ścisłym tych słów znaczeniu, gdyż zwykle służą nietoperzom tylko za schronienia dzienne. Rzadziej służą za miejsca rozrodu dla kolonii. Dostępne na rynku są różne typy wykonane z drewna lub z elementów betonowych. Te ostatnie, pomimo dyskusyjnej wartości estetycznej, są szczególnie lubiane przez nietoperze. Niezależnie od rodzaju materiału przy wykonaniu schronu należy zwrócić szczególną uwagę, by nie pozostawiać szczelin bocznych. Schron z takimi szczelinami na pewno nie zostanie zasiedlony. Dlatego też polecamy je do samodzielnego wykonania tylko osobom dysponującym zaawansowanym warsztatem stolarskim, a w przypadku kupna gotowego schronu zalecamy zwrócenie uwagi czy wszystkie elementy są dobrze dopasowane. Przedstawione na zdjęciu wymiary są podane dla typu Stratmann.

Budka dla płomykówki
Płomykówka jest sową najsilniej związaną z siedzibami ludzkimi z wszystkich gatunków występujących w Polsce. Pierwotnie ich bazę lęgową stanowiły groty skalne lub rzadziej obszerne dziuple w drzewach o olbrzymich wymiarach. Wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej upodobały sobie jednak poddasza w starych budynkach, wieże kościelne itp. Niestety obecnie ta baza lęgowa kurczy się ze względu na rozbiórki starych budowli lub ich termomodernizację, podczas której zamykane są wszystkie otwory używane przez sowy. Budka dla płomykówki powinna być zamontowana wewnątrz budynku z pozostawieniem na zewnątrz jedynie otworu wlotowego. Jako otwór wlotowy może posłużyć okienko znajdujące się już wcześniej w konstrukcji lub otwór wycięty specjalnie na potrzebę lokalizacji budki. Skrzynki umieszczone na zewnątrz budynków są zdecydowanie rzadziej zasiedlane. W konstrukcji budki możemy wyróżnić dwa pomieszczenia - korytarz i komorę lęgową, która jest w pełni zaciemniona. Opracowany jest także typ do umieszczenia na maszcie. Bardzo ważna jest lokalizacja budki. Płomykówki preferują otwarte przestrzenie w zróżnicowanym krajobrazie rolniczym. Idealna lokalizacja będzie znajdować się blisko sadu lub zadrzewienia śródpolnego. Wywieszając jakąkolwiek budkę dla sów warto poprosić sąsiadów by zrezygnowali z używania trutek na gryzonie, gdyż zjedzenie myszy zatrutej takim środkiem chemicznym jest śmiertelne w skutkach także dla sowy.

Budka dla pójdźki
Pójdźki, podobnie jak płomykówki są sowami często zajmującymi na czas lęgów poddasza i wnęki budynków mieszkalnych i gospodarskich, znacznie częściej od niej wybierają jednak dziuple, zwłaszcza w starych wierzbach. Istnieje wiele typów budek dla tych sów, jednakże dużo ważniejszy jest wybór lokalizacji. Idealne są obrzeża miast lub wsi w okolicy żywopłotu lub starego sadu. W przeciwieństwie do budek dla płomykówek, budki dla pójdźki umieszcza się na zewnątrz budynków lub na drzewach, na wysokości co najmniej 3 m. Bardzo ważne jest zabezpieczenie budki przed kunami i innymi drapieżnikami, gdyż pójdźka, jako mała sowa nie ma szans w konfrontacji. Jedną z możliwości zabezpieczenia budki jest zamontowanie rury PCV jako przedłużenia otworu wlotowego. Rura ta powinna być ścięta na skos i umieszczona tak, aby dłuższy skos tworzył "daszek" nad otworem wlotowym.

Budka dla sokoła wędrownego
Sokoły wędrowne pierwotnie gnieździły się na półkach skalnych lub w opuszczonych gniazdach innych ptaków drapieżnych. Z czasem zaczęły także zajmować nisze na wysokich budynkach tj. zamki, kościoły czy bloki. Najbardziej znana para sokołów wędrownych w Polsce zajmuje gniazdo na Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Budka dla sokołów powinna być wykonana z desek o bardzo dobrej jakości lub sklejki jachtowej o grubości co najmniej 19 mm. Blacha lub inne wodoodporne tworzywo na zadaszeniu znacząco wydłuży trwałość konstrukcji. Budkę należy wywiesić na najwyższym piętrze wysokiego bloku mieszkalnego, lub na specjalnym rusztowaniu na wysokim kominie. Z uwagi na duży koszt i potencjalnie utrudniony montaż zachęcamy, aby w celu ich instalacji połączyć siły z grupą mieszkańców stanowiących jedną wspólnotę mieszkaniową lub lokalną organizacją pozarządową. Po wywieszeniu należy wysypać na dnie budki warstwę żwiru, który powinien być wymieniany po każdym sezonie lęgowym.